در یك گزارش پژوهشی اعلام شد
چهار اقدام نظارتی برای ساماندهی استخراج رمزارزها
به گزارش لوازم فلزی ساماندهی استخراج رمزارز می تواند علاوه بر ایجاد یك منبع درآمدی غیرقابل تحریم، درآمد شبكه برق كشور را هم افزایش دهد و در نتیجه، اقدامهای نظارتی مجلس میتواند به ساماندهی استخراج رمزارز كمك نماید.
به گزارش لوازم فلزی به نقل از مهر، مركز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی نوشت: استخراج رمزارزها بسته به منابع رایانشی كه در طرح اقتصادی رمزارز مصرف می شود و بخشی كه از استخراج رمزارز بیشتر متأثر میشود، می تواند نهادهای گوناگونی را درگیر كند. استخراج رمزارزهایی كه هم اكنون در كشور رواج دارد به صورت محسوس بر الگو و حجم مصرف برق در كشور اثرگذارند. از آنجایی كه تشخیص دستگاههای استخراج رمزارز در مبادی گمركی به آسانی امكانپذیر نیست، با نظارت بر الگوی مصرف برق و الگوی ترافیك اینترنت میتوان افراد حقیقی یا حقوقی را شناسایی كرد كه اقدام به استخراج این رمزارزها میكنند. ساماندهی استخراج رمزارز میتواند علاوه بر ایجاد یك منبع درآمدی غیرقابل تحریم، درآمد شبكه برق كشور را هم افزایش دهد و حتی درآمد مالیاتی برای دولت به همراه داشته باشد. باید توجه داشت كه نوسانات بالای ارزش رمزارزهای جهان شمول، ریسك مشاركت مستقیم و غیرمستقیم دولت، بانكها و مؤسسات مالی و اعتباری در این عرصه را افزایش میدهد. برای ساماندهی استخراج رمز مصوبات ارز در بخش خصوصی هم زیرساخت قانونی فعلی تا حد زیادی كفایت میكند و به نظر میرسد در شرایط كنونی نیازی به وضع قوانین جدید نباشد و بسترهای نهادی مورد نیاز از راه دولت قابل تدوین است. اما نظارت مجلس شورای اسلامی بر ایفای تكالیف قانونی دستگاههای ذیربط بسیار مهم و حیاتی می باشد. اهم اقدامهای نظارتی مجلس كه می تواند برای ساماندهی استخراج رمزارز در دستور كار قرار گیرد، عبارتند از: ۱. پیگیری وزارت نیرو با همكاری وزارت صمت برای تدوین آئین نامه و شیوه نامه سرمایه گذاری در تولید و مصرف برق مورد نیاز برای استخراج كه در آن تعرفه برق مصرفی استخراج اخیر ارز در هر ماه و فصل از سال، مناطق مجاز نصب تجهیزات استخراج رمزارزهای انرژی بر و حداكثر ظرفیت تجهیزاتی كه در هر منطقه قابل عملیاتی شدن است و زمانهای مجاز استفاده از این تجهیزات مشخص شده باشد.۲. پیگیری اجرای سازوكار دریافت مالیات از رمزارزها توسط سازمان امور مالیاتی۳. نظارت بر عملكرد گمرك جمهوری اسلامی در مورد استقرار سازوكار نظارت بر واردات تجهیزات با همكاری سازمان امور مالیاتی، وزارت ارتباطات و وزارت نیرو۴. نظارت بر عملكرد وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان گمرك، سازمان امور مالیاتی و بانك مركزی در شناسایی فعالیتهای اعلام نشده در زمینه استخراج و عدم بازگشت درآمد حاصل از استخراج به كشور. رمزارزها گونه ای از نظامهای پرداخت، انتقال و ذخیره ارزش هستند كه معمولاً بدون استفاده از توان رایانشی بانك مركزی و نهادهای متمركز تولید و اداره میشوند. طراحان رمزارزها سازوكاری تدوین میكنند كه ذینفعان مختلف با توان رایانشی خود به شبكه رمزارز آنها ملحق شوند و در اداره آن مشاركت كنند. وقتی كسی شرایط معین یك رمزارز را محقق كند، مقداری از همان رمزارز در چارچوب واحد جدید یا كارمزد به آن شخص پرداخت میشود؛ به این عمل استخراج میگویند. در ارتباط با استخراج رمزارزها به دو سؤال اساسی باید پاسخ داده شود: ابتدا اینكه استخراج رمزارزها تحت چه شرایطی دارای صرفه اقتصادی خواهد بود؟ و دوم اینكه قانونگذاران در زمینه استخراج پذیری رمزارزها به چه نكاتی باید توجه نمایند. در پاسخ به این سؤالها ابتدا عوامل مؤثر در صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها معرفی میشوند. سپس مهمترین ملاحظاتی كه استخراج رمزارز در بخش خصوصی و دولتی به دنبال دارد و باید مورد توجه قانونگذاران قرار گیرد، معرفی میشوند.۱. صرفه اقتصادی استخراج رمزارزهاجذابیت رمزارزها در دیدگاه كاربران، به یك نوآوری در آنها مربوط است كه در دیگر ارزهای مجازی دیده نشده باشد (۲۰۱۸Yuan and Wang، ). برای مثال، نوآوری بیت كوین ایجاد نظام بانكداری بدون باجه ها یا شعب فیزیكی بانك و طراحی یك نظام مالی بدون خلق بی ضابطه پول است )پرداخت وجه به ازای تحقق شرایط از قبل مشخص شده است. نوآوری مهم رمزارز "ایاواس" ایجاد امكان شكل گیری یك كامپیوتر جهانی از تجمیع توان كامپیوتر های متكثر برای ایجاد برنامه های كاربردی و متمركزسازی منابع رایانشی برای اجرای این هدف است. بعضی رمزارزها هم به رهگیری از فضای ذخیره سازی استفاده نشده كامپیوتر ها را هدف قرار میدهند. هزینه مشاركت در هركدام از طرحهای اقتصادی ارزهای مجازی به دو دسته تقسیم میشود: هزینه های سرمایه ای و هزینه های عملیاتی. به هزینه خرید سختافزارهای جدید مانند دستگاه تولید برق یا وسایل رایانشی مانند استخراج كننده، هزینه های سرمایه ای و به هزینه استفاده از سخت افزارها مثل هزینه برق و سوخت، هزینه های عملیاتی میگویند. امكان دارد مشاركت در استخراج رمزارزها با استفاده از منابع سخت افزاری مازاد كه از قبل خریداری شده صورت گیرد، در این صورت محاسبه هزینه های جاری اهمیت پیدا میكند و درصورتی كه تجهیزات جدیدی خریداری شود علاوه بر هزینه های جاری، هزینه های سرمایه ای هم باید مورد توجه قرار گیرد. نهایتاً این هزینه ها باید با درآمد ناشی از كسب رمزارز و سایر منافع حاصل از مشاركت در این طرحها مقایسه شوند تا صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها محاسبه شود. تفاوتهای منابع رایانشی مورد استفاده رمزارزها، رقابت در مشاركت و نوسانات قیمت رمزارزها از مهمترین موضوعهایی هستند كه در صرفه اقتصادی رمزارزها تفاوت ایجاد میكنند.۱-۱. منابع رایانشی مورداستفاده و تفاوت در هزینه جاری مشاركت در استخراج هركدام از ارزهای مجازی به منابع سخت افزاری متفاوتی نیاز دارد و هركدام از منابع سخت افزاری هزینه های جاری خاص خویش را دارند. مثلاً اشتراك گذاری توان پردازنده مركزی و كارت گرافیك كامپیوتر ها نیازمند مصرف برقی بیشتر از مصرف برق معمول كامپیوتر است و هزینه برق و استهلاك تجهیزات باید در محاسبه صرفه اقتصادی استخراج رمزارز مدنظر قرار گیرد. اشتراك گذاری حافظه موقت، مصرف برق كمتری لازم دارد؛ به عبارت دیگر به اشتراك گذاری فضای ذخیره سازی كامپیوتر ها در ساعات معمول كار تفاوت قابل ملاحظه ای در مصرف برق ایجاد نمیكند و استهلاك كمتری دارد. در عوض از ظرفیت پهنای باند اینترنت خریداری شده بیشتر استفاده میشود.۲-۱. رقابت در مشاركت و نوسانات درآمد حاصل از هزینه سرمایه ایسازوكار بعضی رمزارزها بگونه ای است كه هر فردی كه نرم افزار لازم را روی كامپیوتر خود نصب كرده باشد میتواند در استخراج آن رمزارز مشاركت كند. در مقابل، امكان استخراج بعضی رمزارزها تنها برای كسانی وجود دارد كه شرایط خاصی را احراز كنند، مثلاً مقداری از آن رمزارز در اختیار داشته باشند. برای مثال برای استخراج بیت كوین هیچ پیش شرطی جز نصب نرم افزارهای لازم وجود ندارد و هر فردی میتوانداقدام به استخراج این رمزارز كند. اما ارزش بالای بیت كوین سبب شده است كه افراد زیادی در سراسرجهان وارد رقابت برای استخراج آن شوند و درنتیجه اگر شخصی با یك كامپیوتر ساده و به تنهایی قصد استخراج بیت كوین را داشته باشد، شانس بسیار اندكی برای موفقیت خواهد داشت، ازاین رو افراد متكثر با نصب نرم افزارهای اشتراك گذاری توان پردازشی كامپیوتر، شانس خویش را برای موفقیت در كسب بیت كوین افزایش میدهند. در این صورت احتمال كسب میزان اندكی بیت كوین به ازای اشتراك گذاری هر میزان توان رایانشی وجود دارد. اما مسئله این است كه هزینه برق مصرفی فرد امكان دارد از عایدی بیت كوین او فراتر باشد. ازاین رو تجهیزات استخراج بیت كوین به صرفه تر طراحی شده اند كه با مصرف برق كمتر توان بیشتری به شبكه عرضه كنند. به موازات این موضوع، جذابیت بازار باعث میشود كه همواره افراد بیشتری به استخراج بیت كوین بپردازند و مقدار بیت كوینهای قابل استخراج هم به مرور كمتر میشود. ازاین رو شانس موفقیت در استخراج بیت كوین اگر تعداد معاملات هم كاهش پیدا كند كمتر میشود و در صورت مشاركت با دیگران هم، میزان بیت كوین استخراج شده همواره كمتر و كمتر خواهد شد. ازاین رو امكان دارد از زمان سفارش تجهیزات سرمایه ای برای استخراج بیت كوین تا زمان نصب و راه اندازی آن درآمد قابل كسب كاهش قابل ملاحظه ای پیدا كند. البته نوسانات توان رایانشی موردنیاز در استخراج دیگر رمزارزها امكان دارد متفاوت باشد و درنتیجه بازگشت هزینه های سرمایه ای آنها هم متفاوت خواهد بود.۳-۱. نوسانات قیمت استخراج رمزارزها با كسب درآمد از این ارزها معنا پیدا میكند و نوسانات قیمت بالای رمزارزهای اولیه یكی از نقاط ضعف آنها به شمار میرود. ازاین رو بررسی اقتصادی نوسانات قیمتی رمزارزها هم باید مدنظر قرار گیرد. بعضی رمزارزها به پایدار سكه معروف هستند. پایدار سكه ها طوری طراحی شده اند كه اگر قیمت آنها بیشتر از مقدار مجاز افزایش پیدا كند سیاستهای مؤثر بر كاهش قیمت آنها و اگر قیمت آنها كاهش پیدا كند سیاستهای مؤثر برافزایش قیمت به صورت خودكار اجرایی شوند. اما خیلی از رمزارزها چنین سازوكاری ندارند. ازاین رو در بررسی اقتصادی بودن استخراج رمزارز باید نوسانات قیمت هم مدنظر قرار گیرد. البته بیشتر رمزارزها هم اكنون از قیمت بیت كوین تبعیت میكنند یعنی با كاهش یا افزایش قیمت آن معمولاً قیمت دیگر رمزارزها هم كاهش یا افزایش می یابند. لازم به ذكر است سهم و اهمیت بیت كوین در بازار رمزارزها در حال كاهش است. گرچه ورود مؤسسات مالی به خریدرمزارز بیت كوین مقداری سهم این رمزارز را نسبت به دو سال قبل بالا برده است. نوسانات بالای قیمت رمزارزها، سرمایه گذاری و مشاركت مستقیم یا غیرمستقیم دولتها، بانكها و مؤسسات مالی و اعتباری را با ریسك زیادی همراه میكند، اما افراد حقیقی و حقوقی بخش خصوصی هم به لحاظ انعطاف بیشتر و كنش سریعتری كه نسبت به وضعیتهای جدید دارند، میتوانند با پذیرش و مدیریت این ریسكها مانند دیگر بازیگران جهانی به استخراج رمزارز مبادرت كنند. ازاین رو نقش مهم مجلس، نظارت بر اجرای قوانین و مقررات در رابطه با مبحث استخراج رمزارزها در بخش خصوصی است. بدین منظور ابعاد سیاستی مهمی وجود دارد كه باید مبنای كار نظارتی قانونگذار قرار گیرد. در قسمت بعد به مهمترین ملاحظات سیاستی پرداخته شده است.۲. مدیریت برق مصرفی رمزارزها طبق تخمین مركز نظام مالی نامتعارف دانشگاه كمبریج (۲۰۱۸Rauchs and et al.، ) حداكثر انرژی مصرفی ۶ رمزارز برتر در نیمه نوامبر سال ۲۰۱۸ حداقل ۵۲ و حداكثر ۱۱۱ میلیارد كیلووات ساعت در سال بوده است. در سال پیش از آن حداقل مصرف انرژی ۱۸ و حداكثر ۴۲ میلیارد كیلووات ساعت در سال بوده است یعنی در یك سال مصرف برق رمزارزها سه برابر شده است. البته بعضی اوقات با كاهش قیمت رمزارزها میزان مصرف برق استخراج هم كاهش یافته و افزایش میزان مصرف برق موضوعی قطعی نیست. بیت كوین به صورت متوسط ۷۵ درصد انرژی استخراج را به خود اختصاص داده بود. تولید سالیانه برق در ایران در سال ۱۳۹۷، حدود ۳۱۱ میلیارد كیلووات ساعت در سال تخمین زده شده است. با عنایت به اینكه میان مصرف و توان تولید برق در كشور همیشه تعادل برقرار نیست. بررسی نقش رمزارزهای انرژی بر اهمیت بیشتری می یابد. در شرایطی كه همه عوامل تولید را بخش خصوصی برای استخراج رمزارز فراهم میكند بعنوان یك فعالیت اقتصادی تفاوت قابل ملاحظه ای میان این صنعت و دیگر صنایع وجود نخواهد داشت. اما در كشور ایران عوامل تولید مهم در استخراج رمزارزها به صورت یارانه ای فراهم میشوند و الگوی تقاضای بار كشور ایران با دیگر كشورها تفاوتهایی دارد. به صورت نمونه برق در ایران به صورت یارانه ای به مشتركان عرضه میشود و به این علت كشور ایران بعد از كشور میانمار از ارزانترین قیمت برق در دنیا را دارد. ازطرفی توان كشور در تأمین برق محدود است و در مواقعی از سال شبكه تولید كشور پاسخگوی نیازهای كشور نیست و احتمال قطعی برق و بروز مشكل برای شهروندان به وجود میآید. نمودار ۱ میزان تقاضای برق در كشور را طبق آمار شركت مدیریت شبكه برق ایران نشان میدهد. همانطور كه در نمودار ۱ مشاهده میشود فقط در ۱۰ درصد ایام سال حداكثر میزان بار مصرفی برق ایران از میزان ۵۴ هزار مگاوات فراتر میرود و ۸۰ درصد از اوقات سال بار روی شبكه كمتر از ۴۸ هزار مگاوات است كه این میزان بار فاصله بسیاری با حداكثر توان قابل تحمل شبكه برق كشور دارد. ازاین رو نیمی از سال میتوان حداكثر تا ۲۰ هزار مگاوات را به استخراج اختصاص داد. ازطرف دیگر در بعضی ساعات شبانه روز با كاهش تقاضای برق، صنعت برق كشور باید برای پیشگیری از صدمه به شبكه به سرعت تولید برق را كم كند یا مصرف را افزایش دهد. به سبب اینكه راه اندازی باردیگر یك نیروگاه یا كاهش بار آن هزینه های بیشتری به همراه دارد اما اگر یك منبع مصرف قابل برنامه ریزی در ساعات كم باری به شبكه اضافه شود میتواند باعث صرفه جویی در هزینه كلی كشور، بهبود ضریب بار و كاهش قیمت تمام شده برق شود كه با اصطلاح حداكثر مصرف اصلاحی در پیك شب و روز از آن یاد میشود. نمودار ۲ حداكثر احتیاج به بار اصلاحی در پیك شب و روز را نشان میدهد. همانطور كه در نمودار ۲ مشاهده میشود همه ساله با شروع خرداد و افزایش مصرف برق، ضروری می باشد حداكثر مصرف برق كشور در ساعات شبانه روز كاهش پیدا كند یا اختلاف مصرف شب و روز در این روزها كاهش پیدا كند. در ماههای سرد سال یعنی از آبان تا فروردین میزان مصرف به كمتر از ۳۵ هزار مگاوات میرسد چونكه در ایران از برق برای مصارف گرمایشی كمتر استفاده میشود. با عنایت به اینكه نزدیك به ۶۰ درصد تولید برق ایران برعهده بخش خصوصی و عمومی غیردولتی است كه به ازای دریافت گاز مجانی به قیمت متوسط ۵۰۰ ریال هر كیلووات ساعت برق را به شركت برق تحویل میدهند و در خیلی از مواقع به ازای ۱۸۵ ریال به ازای هر كیلووات در ساعت ظرفیت آماده فقط در انتظار شركت برق هستند كه برق تولیدی خویش را به شبكه عرضه كنند. ازطرفی بورس انرژی تشكیل شده و خریداران میتوانند مستقیماً برق مصرفی خویش را از بورس تهیه كرده و فقط حق ترانزیت به وزارت نیرو پرداخت كنند، تعیین تعرفه ازسوی وزارت نیرو تنها زمانی منطقی است كه وزارت نیرو مسئولیت برقرسانی به این نوع مشتركان را عهده دار باشد. با عنایت به واگذاری نیروگاهها به بخش خصوصی و محوطه وسیع نیروگاههای آنها كه بلااستفاده است صاحبان مزارع استخراج میتوانند تجهیزات خویش را در این محوطه نصب كرده و برق را با توافق با صاحبان نیروگاه حتی كمتر ازقیمت بورس خریداری كنند. در چندین ماه سرد سال نزدیك به ۲۰ هزار گیگاوات ظرفیت میتواند برای استخراج رمزارز استفاده گردد. ازاین رو با عنایت به ساختار برق در ایران و وجود بورس انرژی و بخش خصوصی و دولتی و امكان جابه جایی ساده تجهیزات استخراج كننده نرخ گذاری ثابت به ازای هر كیلووات ساعت توجیه ندارد. در كشورهای دیگر نظیر چین كه منابع برق آبی سهم خوبی از برق تولیدی آنها را شكل میدهد حدود ۲۰ درصد در فصل زمستان تعرفه برق افزایش مییابد اما در تابستان برق زیادی بدون استفاده میماند به صورتی كه تخمین زده میشود در سال ۲۰۱۷، ۳/۱۶ میلیارد كیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاههای برق آبی چین به هدر رفته است. در این ایام در كشور چین تعرفه برق ازسوی عرضه كنندگان كاسته می شود تا افراد و صنایع به مصرف بیشتر تشویق شوند. حتی دولت محلی سیچوان هم بدون اینكه به استخراج بیت كوین اشاره كند، از شركتهای برق منطقه ای درخواست كرده كه مشتریان خودشان را متنوع كنند. شایان ذكر است كه ۷۰ درصد ظرفیت استخراج رمزارز دنیا در چین وجود دارد و ۷۰ درصد این ظرفیت هم در كوههای سیچوان كه انرژی برقآبی فراوان دارد واقع شده است (۲۰۱۹Bram، ). با عنایت به اینكه در زمستان و فصلهای سرد سال تعرفه برق در ایران كاهش مییابد و دولت چین هم قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد (۲۰۱۹Goh and John، ) بررسی زمینه همكاری میان بخشهای خصوصی دو كشور و بهره برداری از شرایط مساعد و مكمل دو كشور میتواند در دستور كار سیاستگذاران قرار گیرد. نكته مهم آن است كه در صورت عدم اتخاذ سیاستهای درست و تداوم استخراج رمزارزها ازسوی بخش خصوصی در ساعات اوج مصرف برق، شبكه برق كشور با مشكل مواجه میشود. ازاینرو ساماندهی مصرف برق برای استخراج رمزارز به مقررات گذاری وزارت نیرو و نظارت جدی مجلس بر عملكرد این وزارت نیازمند است. طبق ماده ۱ قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب ۱۳۵۳، وزارت نیرو متولی تدوین تعرفهها و آئین نامه هایی است كه در آن مقررات و شرایط فروش برق و طرز احتساب بهای انواع مصارف مشخص شده است. طبق تبصره «۱» بند «ج» ماده ۱ قانون هدفمند كردن یارانه ها مصوب ۱۳۸۸ هم دولت مجاز شده است با لحاظ مناطق جغرافیایی، نوع، میزان و زمان مصرف قیمتهای ترجیحی برق را اعمال نماید و در آئین نامه های اجرایی اعلام نماید. قانون مجازات استفاده كنندگان غیرمجاز از آب، برق، تلفن، فاضلاب و گاز مصوب ۱۳۹۶ هم مجازاتهایی مالی جهت استفاده غیرمجاز از برق مشخص كرده است. استخراج رمزارزها تولید گرما میكند و بدین سان بهتر است در مناطق كوهستانی كه سرد است صورت گیرد. ازاین رو شناسایی دقیق استخراج كنندگان از راه بررسی الگوی مصرف برق و تحلیل ترافیك اینترنتی آنها در كنار ساماندهی با ایجاد سازوكار خوداظهاری استخراج كنندگان در كنار اعمال جرائم بازدارنده برای كسانی كه خوداظهاری نكنند و اعلام مناطق جغرافیایی كه استخراج رمزارزهای انرژی بر در آنها مجاز یا ممنوع می باشد، باید با همكاری مشترك وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بانك مركزی صورت گیرد. علاوه بر این موضوع، اصلاح تعرفه برق مصرفی، انگیزه مشاركت در تولید برق را در كشور ایجاد میكند. بخش خصوصی كشور میتواند با تأمین تجهیزات لازم، برق موردنیاز خویش را برای استخراج فراهم آورد. البته باید توجه داشت كه در این صورت هم، سوخت مصرفی یارانه ای خواهد بود. از جانب دیگر اگر استخراج رمزارز در كشور به رسمیت شناخته شده باشد، بخش خصوصی انگیزه لازم برای تولید برق خواهد داشت. حتی در ساعات اوج مصرف، برق تولیدی نیروگاههای بخش خصوصی قابل خریداری خواهد بود و این بخش میتواند در بقیه ساعات از برق تولیدی خود برای استخراج رمزارز استفاده نماید. در مطالعات اخیر هم اشاره شده است كه رمزارزها در مناطقی از جهان كه قیمت انرژی پایین است انگیزه لازم برای سرمایه گذاری روی صنعت برق كشورها را فراهم آوردهاند (۲۰۱۸Reilly، ۲۰۱۸; Rathi، ). با عنایت به محدودیت منابع مالی موردنیاز برای راه اندازی نیروگاههای جدید، آزادسازی سرمایه گذاری روی استخراج رمزارزها با برق تولیدی شخصی میتواند شرایط را برای این سرمایهگذاریها جذابتر كند. طبق ماده ۱ قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب ۱۳۵۳ توسعه یا ایجاد و راه اندازی و بهره برداری تأسیسات تولید و انتقال و توزیع نیروی برق مستلزم موافقت وزارت نیرو است. در كشور ایران استخراج كنندگان عمده رمزارز از ظرفیت مناطق صنعتی كه قبلاً صنایع با مصرف بالای برق و تعرفه برق صنعتی در آنها قرار داشته اند، استفاده میكنند كه لزوماً مناطق سرد كشور نیستند. پراكندگی جغرافیایی تولیدكنندگان رمزارز میتواند سرمایه گذاری جمعی آنها برای ایجاد نیروگاه برای تأمین مصارف خودشان را از صرفه اقتصادی خارج كند. بنابراین جایابی مناطق مستعد استخراج رمزارز باید با عنایت به ملاحظات كشور ازسوی وزارت صنعت و معدن و با همكاری وزارت نیرو صورت گیرد تا گسترش بازار استخراج رمزارز به تقویت بازار برق كشور هم منجر شود.۳-۲. كنترل قاچاق قاچاق در استخراج رمزارز دو حالت دارد: قاچاق تجهیزات استخراج و قاچاق رمزارزهای حاصل از استخراج به خارج از كشور بدون پرداخت مالیات و بدون رعایت مقررات مصوب بانك مركزی برای مقابله با خروج بی ضابطه سرمایه از كشور.۱-۳-۲. كنترل قاچاق تجهیزات استخراج رمزارزشكل ظاهری تجهیزات استخراج رمزارز با دیگر تجهیزات الكترونیكی رایانشی تفاوت خاصی ندارد. بعلاوه خیلی از قطعاتی كه در تولید دستگاههای استخراج رمزارز استفاده میشوند همان تجهیزاتی هستند كه در سایر كامپیوتر ها و ابزارهای رایانشی استفاده میشوند. علاوهبراین قطعات كلیدی دستگاههای استخراج ازنظر اندازه و سبكی، بهراحتی قابل قاچاق شدن هستند. در شكل ۱ دو نمونه دستگاه استخراج رمزارز نشان داده شده است. همانطور كه در شكل ۱ مشاهده میشود برخی از دستگاههای استخراج بیت كوین مانند یك حافظه فلش هستند یا دستگاه استخراج اتریوم در شكل بالا از چندین كارت گرافیك و سایر تجهیزات معمولی یك كامپیوتر تشكیل شده است. بعضی تجهیزات استخراج رمزارز هم به شكل بخاری برقی طراحی شدهاند. ازاین رو تشخیص این تجهیزات در مبادی گمركی نمیتواند بهسادگی صورت گیرد. مضاف بر اینكه در مورد تجهیزاتی كه امكان دارد كاربری دوگانه داشته باشند، واردكننده به لحاظ قانونی ملزم به اعلام كاربری دوم تجهیزات نیست. آنچه حالا بهعنوان ممنوعیت واردات تجهیزات استخراج یاد میشد درواقع ممنوعیت واردات تجهیزات با كد تخصیص یافته به سایر ماشینهای اداری مربوط به پرداخت و امور مالی بود. ازاینرو سختگیری در واردات تجهیزات قابل شناسایی استخراج رمزارز نمیتواند ساماندهی این حوزه را تضمین كند. همانطور كه درمورد مدیریت برق مصرفی ذكر شد برای ساماندهی لازم است تركیب سازوكار خوداظهاری و شناسایی متخلفان از راه الگوی مصرف برق و اینترنت اشخاص دنبال شود. اما ظرفیتهای قانون مبارزه با قاچاق كالا و ارز مصوب سال ۱۳۹۲ میتواند برای ایجاد سامانه خوداظهاری و جریمه كسانی كه واردات یا نصب این تجهیزات را از قبل اعلام نكردهاند، استفاده گردد. طبق ماده ۲ این قانون، كالاها به سه دسته كالاهای مجاز، مشروط و ممنوع تقسیم میشوند. دولتمیتواند دستگاههای استخراج رمز را در زمره كالاهای مشروط طبقهبندی كند صدور یا ورود و استفادهاز آن علاوهبر انجام تشریفات گمركی حسب قانون نیازمند به كسب مجوز قبلی از یك یا چند مرجع ذیربط قانونی می باشد. ازاین رو باید هرچه سریعتر كد مخصوص تجهیزات استخراج ایجاد شود و در سامانههای خوداظهاری تجهیزاتی كه برای استخراج طراحی شدهاند و تجهیزات با كاربری دوگانه كه جهت استفاده در ایجاد استخراجكننده وارد میشوند و استخراج كنندههایی كه در كشور با استفاده از تجهیزات از قبل موجود ایجاد میشوند شناسایی و مكان فیزیكی دقیق آنها مشخص شود.۲-۳-۲. كنترل قاچاق رمزارزدر اجرای بند «۱» مصوبه شماره ۹۷۴۰۵ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۳ شورایعالی هماهنگی اقتصادی و حسب تصمیمات كمیته بند «۲» مصوبه مورد اشاره، دستورالعمل نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی كشور ازسوی بانك مركزی ابلاغ گردید. در این دستورالعمل تاكید شد كه همه صادركنندگان كالا و خدمات به عرضه تعهد برگشت ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی كشور مكلفند. بانك مركزی مكلف است صرفاً برای واردات كالا و خدمات آندسته از صادركنندگان تخصیص و تأمین ارز كند كه نحوه بازگشت ارز آنها به چرخه اقتصادی كشور مشخص باشد. بانك مركزی جمهوری طبق بسته سیاستی نحوه برگشت ارز حاصل از صادرات در سال ۱۳۹۸، صادركنندگان را موظف كرده است كه ظرف مدت حداكثر چهار ماه حداقل ۵۰ درصد از ارز حاصل از صادرات خویش را به كشور بازگردانند و حداكثر ۲۰ درصد این داراییها را هم به صورت اسكناس میتوانند وارد كشور كنند و مابقی صادرات خویش را باید واردات به داخل كشور انجام دهند. در مورد رمزارزها باید بازگشت سرمایه به صورتی باشد كه نیازهای وارداتی كشور از این طریق رفع گردد و از رمزارزها برای مقاصد سوداگرانه استفاده نشود. بازگشت ارز حاصل از صادرات با خود رمزارزها یا فروش رمزارز در خارج كشور و بازگرداندن ارز حاصل از آن به داخل كشور امكان دارد. حتی اجاره توان رایانشی بهازای ارزهای دولتی هم میتواند در دستور كار باشد اما بدین سان از قابلیت رمزارزها برای تسهیل مبادلات بینالمللی برای كسبوكارهای خرد و جایگزینی نیاز مسافران به اسكناس نمیتوان استفاده نمود. بانك مركزی در پیشنویس الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها بهمن ماه ۱۳۹۷ استخراج رمزارز را «صنعت» معرفی كرده و مقررات گذاری در این عرصه را خارج از حیطه وظایف خود دانسته است. درصورتیكه نظارت بر بازگشت ارز صادراتی ازجمله ارز حاصل از استخراج رمزارز طبق مصوبه شماره ۹۷۴۰۵ شورایعالی اقتصاد و بسته سیاستی نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات سال ۱۳۹۸ برعهده بانك مركزی و ابزارهای اجرایی آن یعنی سامانه نیما و مراكز مبادله رمزارز مجاز قرار دارد. برای تحقق هدف مبارزه با پولشویی و فرار سرمایه حاصل از استخراج رمزارز بانك مركزی باید بسط سامانه نیما و ایجاد مراكز مبادله مجاز برای دربرگرفتن رمزارزهای معتبر در كنار دیگر ارزهای جهانشمول در مبادلات بین المللی را اجرایی كند و باید همكاری دقیقی با سازمان امور مالیاتی برای دریافت مالیات از استخراج شكل گیرد كه در بخش بعدی به آن پرداخته شده است.۴-۲. دریافت مالیات از استخراج رمزارزیكی از كشورهای مشابه ایران ازنظر غنای منابع انرژی كشور روسیه است. در بعضی تحقیقات پیشبینی شده است كه دریافت مالیات از استخراج رمزارز در این كشور میتواند درآمد مالیاتی نزدیك به ۸۸۶ میلیون یورو برای این كشور به همراه بیاورد. حجم معاملات روزانه رمزارز در ۲۴ ساعت گذشته۲ در سطح جهان نزدیك به ۵۶ میلیارد یورو بوده است.۳ یك منبع درآمد استخراج رمزارز از دریافت كارمزد از این فعالیتهاست چونكه گرچه كارمزد تراكنشهای رمزارزها نسبت به بانكها پایین است، اما صفر نیست. درآمدی كه از دریافت مالیات فعالیت استخراج كنندگان رمزارزها قابل كسب است میان همه بخشها توزیع میشود. به صورت نمونه اگر ۱۰۰ دستگاه استخراج مشخص۴ یكروز كار كنند درآمد ناخالص آن ۵۰۹ یورو خواهد بود، اگر تعرفه برق آن ۰۶/۰ یورو باشد. هزینه برق آن ۱۹۴ یورو میشود و سود خالص آن ۳۱۵ یورو خواهد بود كه مالیات ۲۵ درصدی درآمد خالص ۷۸ یورو نصیب كشور میكند. اگر تعرفه برق ۰۳/۰ یورو باشد هزینه برق به ۹۷ یورو كاهش پیدا میكند اما سود خالص به ۴۱۰ یورو میرسد كه درآمد مالیاتی ۵/۱۰۲ یورو نصیب خزانه دولت میشود. ازآنجاكه گاز به صورت مجانی به نیروگاهها عرضه میشود بازگشت سرمایه از راه درآمد مالیاتی به همه بخشهای كشور تسهیل میشود. بدین سان بررسی میزان و شیوه دریافت مالیات از استخراج رمزارزها در ایران اهمیت بیشتری از تعرفه برق آنها دارد. مضاف بر اینكه ایجاد موانع غیرضروری ازجمله تعرفه غیرعادلانه برق امكان دارد كشور را از درآمدهای مالیاتی محروم كند. باآنكه ماده ۱۴۱ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و ماده ۱۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده دریافت مالیات از درآمد صادراتی غیرنفتی از مبادی رسمی را صفر منظور كرده است، اما از آنجائیكه وضع نرخ ثابت برای تعرفه برق استخراج منطقی نیست ازاین رو پیشنهاد میشود استخراج رمرزارزها از مالیات بردرآمد معاف نباشند. استخراج رمزارز و درآمد حاصل از آن با استفاده از برق و منابع كشور انجام میشود. در ایران مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ۲۵ درصد درآمد خالص آنهاست. زمانی كه مدل تجهیزات استخراج رمزارز مشخص باشد و برق مصرفی و زمان استفاده از برق هم مشخص باشد با احتساب شاخص های فنی مثل نرخ سختی استخراج میتوان با تخمین خوبی میزان رمزارز استخراج شده را محاسبه كرد. سازمان امور مالیاتی میتواند با كنار هم قرار دادن تعداد رمزارز حاصل از استخراج هر استخراج كننده و نرخی كه رمزارز حاصله در سامانه نیما یا مراكز مبادله رمزارز مورد تأیید بانك مركزی مبادله شده است، مالیات این فعالیتها را به صورت خودكار و علی الرأس توسط صرافیها یا بانك های دخیل در سامانه نیما محاسبه و دریافت كند و استخراج كنندگان با استعلام آنی هزینه برق مصرفی و سایر هزینه ها مابه التفاوت مالیات را از سازمان امور مالیاتی دریافت نمایند. بدین منظور باید بانك مركزی امكان پوشش رمزارزهای معتبر جهان شمول در مبادلات بین المللی را توسط سامانه های نیما و مراكز مبادله رمزارز مجاز فراهم آورد و اطلاعات لازم برای محاسبه مالیات را به سازمان امور مالیاتی ارائه نماید. تنها مراكز مبادله رمزارزی كه بتوانند از خرید و فروش سوداگرانه رمزارز ممانعت كنند و همه حقوق دولتی را ایفا كنند باید بتوانند از بانك مركزی مجوز فعالیت كسب كنند. ۵-۲. استفاده از ظرفیت رمزارزها برای رفع محدودیتهای تحریمهادرحالیكه كنگره آمریكا از دولت این كشور درخواست كرده كه استفاده ایران از رمزارزها و فناوری دفاتر كل توزیع شده را برای دور زدن تحریمها بررسی كند (۲۰۱۷Congress، )، اما واقعیت این است كه بدون اجماع جهانی، یك كشور به تنهایی نمیتواند استفاده دیگر كشورها از مزایای رمزارزها و فناوری دفاتر كل توزیع شده را محدود كند (۲۰۱۹Salami، ). بعلاوه هنگامی كه ایالات متحده آمریكا وضع قوانین سختگیرانه در بعضی حوزههای رمزارز را شروع كرد فعالان شركتهای مختلفی همچون اتریوم، شیپشیفت و بیتمكس این كشور را ترك كردند (۲۰۱۷Hughes، ). معماری اینترنت و طراحی بیشتر فناوریهای دفاتر كل توزیع شده بگونه ای نیست كه به دولت آمریكا اجازه دهد به صورت یكجانبه كسب وكارها و مراودات تجاری كشورها را از راه این رمزارزها محدود كند. البته تراكنشهای رمزارزها در مبالغ زیاد بدون دخالت مراودات بین بانكی ممكن نیست و از این نظر بدون توافقات چندجانبه همكاری نمیتوان از فناوری دفاتر كل توزیع شده به خوبی استفاده نمود. اگر بانك مركزی به تبدیل رمزارزبه ارزهای رایج كشورها تاكید داشته باشد به سبب اینكه تبدیل مرزارزها در مراكز مبادله نیازمند افشای هویت طرفین مبادله است، استفاده از این تكنولوژی برای رفع محدودیتهای تحریمی با مشكل مواجه میشود. درصورتیكه نوسانات ارزش رمزارزها تا حد مشخصی ازسوی بیمه پوشش داده شود، انتظار میرود كه رمزارزها بتوانند بخشی از نیاز دانشجویان، بیماران، مسافران و كسب وكارهای خرد به اسكناس دلار و یورو را پوشش دهند.ملاحظات سیاستی استخراج رمزارزها با استفاده از منابع بخش دولتیاستفاده غیرمجاز از توان رایانشی بخش دولتی برای استخراج رمزارزها ازسوی كسانی كه به تجهیزات دسترسی دارند امكانپذیر است و در مواردی در كشورهای دیگر (۲۰۱۸Varathan، ) از ابررایانه های دولتی بدون مجوز برای استخراج رمزارز استفاده شده است و دولتها مانع از این فعالیت شده اند. ازسویی، توان استفاده نشده و مازاد در دستگاههای دولتی مختلف از دانشگاهها گرفته تا دستگاههای اجرایی وجود دارد و یكی از علل سوءاستفاده از منابع رایانشی دولتی، بلااستفاده بودن این منابع است. ازاین رو سیاستهای لازم برای مقابله با سوءاستفاده از منابع رایانشی موردنیاز است.۱-۳. همگراسازی منافع میان دستگاهی با استفاده از استخراج رمزارزهادر كشور پروژه های به اشتراك گذاری منابع رایانشی دانشگاهها با عنوان شبكه تورین ملی در دست اجراست كه در آن دانشگاهها توان رایانشی خویش را به اشتراك گذاشته و با دریافت هزینه به متقاضیان عرضه میكنند اما ازآنجاكه مطابق برخی بررسی ها، همگراسازی منافع در این پروژه به درستی صورت نگرفته است، مورد استقبال دانشگاهها و بخش خصوصی كشور قرار نگرفته است. رمزارزها همگراسازی منافع را در اینگونه تلاشها تسهیل و كم هزینه كرده اند و درنتیجه سازوكارهایی كه اقتصاد و نهادهای آن قادر به شكل دادن آنها نبوده است، در چارچوب كدهای نگاشته شده اجرایی میشوند. تجربه بیت كوین نشان میدهد اعتماد بازیگران به كدهای متن باز نرم افزارهای كامپیوتری بیشتر از دستورها و احكام نهادهای سیاسی و انسانی جلب میشوند. یك مدل استخراج رمزارز، اشتراك منابع رایانشی مختلف به ازای رمزارز است. اگر از رمزارز داخلی استفاده گردد دستگاهها به آسانی و بدون نگرانی از سوءاستفاده میتوانند منابع خویش را با یكدیگر به اشتراك گذارند و به بخش خصوصی عرضه كنند. فناوری دفتر كل توزیع شده كه زیربنای اصلی بیشتر رمزارزهاست اعتماد افراد متكثر را از راه ایجاد امكان نظارت متقابل جلب میكند. درصورتیكه دستگاهها با سوء تفسیر قانون اساسی زیرساختهای فناوری اطلاعات خویش را به صورت مستقل توسعه دهند و نظارت بر آنها را ناقض اصول قانون اساسی قلمداد كنند، فضا برای سوءاستفاده بخش فناوری اطلاعات هر دستگاه از زیرساختهای رایانشی آن دستگاه فراهم میشود. فناوری پایه ای رمزارزها با تسهیل حكمرانی بر منابع رایانشی كل كشور سوءاستفاده از منابع رایانشی توسط متصدیان بخش فناوری اطلاعات هر دستگاه را بدون خیانت حداقل دوسوم كل نیروهای دستگاهها غیر ممكن میسازد. البته تحقق این آینده مطلوب نیازمند دانش بالا در زمینه فناوری دفاتر كل توزیع شده و رمزارزهاست۲-۳. تقویت سازوكارهای نظارتی و اجرایی برای به اشتراك گذاری منابع دستگاهها به علل مختلف مثلاً برای پاسخگویی به نقطه اوج تقاضاها همواره تلاش دارند بیشتر از نیاز جاری خود منابع مختلف ازجمله منابع رایانشی در اختیار داشته باشند. به صورت طبیعی تا منافع دستگاهها تأمین نشود تمایلی برای اعلام منابع مازاد خود نخواهند داشت. بعلاوه خیلی از دستگاهها معمولاً ردیف درآمدی ندارند گرچه منابعی بلااستفاده در بعضی ساعات شبانه روز در اختیار دارند، اما به سبب پیچیدگیهای نظارتی و اجرایی مجاز به كسب درآمد نیستند و اگر از اینگونه صرفه جوییها درآمدی كسب كنند، باید به خزانه واریز شود. زمانی كه سازوكاری برای فروش منابع رایانشی و غیررایانشی دستگاهها با استفاده از سازوكار استخراج رمزارز فراهم گردد، دستگاهها با هدف كسب درآمد، منابع رایانشی و غیررایانشی بلااستفاده خویش را عرضه خواهند كرد و درآمدی هرچند جزئی از این كار قابل كسب خواهد بود. ازطرفی طراحی شفاف سازوكارها میتواند فساد در این قبیل امور را به صفر نزدیك كند. به بیان دیگر رمزارزها اموال را معامله پذیرتر میكنند و شفافیت مبادلات اموال یا تهاتر آنها را ارتقا میدهند (۲۰۱۹Zeall، ۲۰۱۸; Tyler Welmans، ۲۰۱۹; Dumont، ) كه دولتها هم بخشی از این اموال قابل تهاتر را در اختیار دارند. در این زمینه سازمان امور اداری و استخدامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بهعنوان دستگاههای متولی دولت الكترونیك میتوانند سازوكارهای اجرایی و نظارتی موردنیاز را بررسی نمایند.جمع بندی و پیشنهادهااستخراج پذیری رمزارزها بنابه نوع رمزارز و توان رایانشی مورد استفاده، نیازمند هزینه های جاری متفاوتی خواهد بود. مصرف برق در همه رمزارزها قابل توجه نیست و در مورد برخی دیگر از رمزارزها، یك منبع رایانشی بلااستفاده با كمك فناوری رمزارزها قابل استفاده و معامله میشود. استخراج رمزارزها در ساعات افت تقاضای مصرف برق میتواند ضریب بار برق را تصحیح و سرمایه گذاری بخش خصوصی در تولید برق با استفاده از منابع فسیلی ارزان را توجیه پذیر كند. جهت استفاده از مزایای استخراج رمزارزها در بخش دولتی احتیاج به باز سازماندهی بخش فناوری اطلاعات دستگاهها جهت استفاده از فناوری دفاتر كل توزیع شده است تا بتوان از فرصتهای استخراج پذیری رمزارزها بهره برده و مانع از سوءاستفاده ازمنابع رایانشی شد. به نظر میرسد زیرساخت قانونی موجود، وظایف و اختیارات دستگاههای مختلف رادرخصوص رمزارزها تعیین كرده است. اما نقش نظارتی مجلس در این زمینه بسیار حائز اهمیت می باشد و پیشنهاد میشود با عنایت به نكات ذیل پیگیری شود: هریك از رمزارزها بسته به حوزهای كه بر آن اثرگذار می باشد نهاد متولی قانونی خاص خویش را خواهد داشت. مقررات گذاری در مورد رمزارزهایی كه استخراج آنها بر پهنای باند اینترنت اثرگذاراست به وزارت ارتباطات مربوط است و اگر استخراج رمزارزی بر مصرف انرژی برق كشور اثرگذار باشد، وزارت نیرو باید در زمینه توزیع و حفظ پایداری شبكه برق كشور پاسخگو باشد. در اجرای اختیارات و تكالیف ناشی از قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب ۱۳۵۳، وزارت نیرو میتواند تعرفه برق استخراج رمزارزهای انرژی بر و با تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت مكانهایی كه استخراج رمزارز در آنها مجاز است مانند شهركهای اختصاصی را تعیین كند و بدون ایجاد مجوز جدید و فرایندهای اداری مازاد با تاكید بر فرآیند خوداظهاری در سامانه گمرك نسبت به ساماندهی این حوزه اقدام نماید تا كنتورهای برق خاص این كسبوكارها به آنها اختصاص پیدا كند. بانك مركزی باید تكالیف شورایعالی اقتصاد در زمینه بازگشت ارز حاصل از صادرات با استفاده از سامانه های سنا و نیما را در استخراج رمزارزها اجرایی كند یا به مراكز مبادله رمزارز مجوز لازم دهد، اطلاعات لازم را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهد و مانع از خرید و فروش ارز حاصل از استخراج برای مقاصد سوداگرانه شود. دریافت مالیات در حوزه رمزارزها كلید شفافیت این حوزه هم به شمار میرود. سازمان امور مالیاتی باید با استفاده از اختیارات خود درمورد دریافت مالیات با استفاده از اطلاعات سامانه خوداظهاری و اطلاعات سامانه های سنا و نیما و اطلاعات عام رمزارزها مانند سختی استخراج، مالیات بر استخراج رمزارزها را به صورت خودكار و علی الرأس دریافت كرده و با دریافت مدارك هزینه از استخراج كنندگان و استعلام آنی از شركت برق و گمرك، مالیات اضافی را به آنها عودت دهد. باآنكه ماده ۱۴۱ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و ماده ۱۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده دریافت مالیات از درآمد صادراتی غیرنفتی از مبادی رسمی را صفر منظور كرده است، اما از آنجائیكه وضع نرخ ثابت برای تعرفه برق استخراج منطقی نیست ازاین رو پیشنهاد میشود استخراج رمرزارزها از مالیات بردرآمد معاف نباشند. با عنایت به اینكه در زمستان تعرفه برق در ایران قابل كاهش یافتن است و دولت چین هم قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد، باید سیاستگذاران كشور زمینه لازم برای همكاری میان بخشهای خصوصی دو كشور را فراهم نمایند.
شناسایی دقیق استخراج كنندگان از راه بررسی الگوی مصرف برق و تحلیل ترافیك اینترنتی آنها در كنار ساماندهی با ایجاد سازوكار خوداظهاری استخراج كنندگان در كنار اعمال جرائم بازدارنده برای كسانی كه خوداظهاری نكنند و اعلام مناطق جغرافیایی كه استخراج رمزارزهای انرژی بر در آنهامجاز یا ممنوع می باشد، باید با همكاری مشترك وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صنعت و معدن و بانك مركزی صورت گیرد.
منبع: لوازم فلزی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب