یادداشت
بررسی پتانسیل شرکتهای غیر روسی فعال در زمینه هسته ای در منطقه خاورمیانه
پژوهشگر کمیته انرژی دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق(ع) در یادداشتی ضمن اشاره به رشد مصرف انرژی در خاورمیانه و اهمیت پیدا کردن تأمین انرژی و جذب سرمایه گذار در این حوزه که باعث رویکرد خیلی از کشورها به استفاده از انرژی هسته ای شده، نتیجه گیری کرده که ایران می تواند با چین به توافقاتی برای ساخت نیروگاه هسته ای برسد.
به گزارش لوازم فلزی به نقل از ایسنا، در یادداشت سید فؤاد علوی آمده است: باتوجه به رشد مصرف انرژی در خاورمیانه به سبب افزایش جمعیت و توسعه صنعتی-اقتصادی این کشورها، تأمین انرژی و جذب سرمایه گذار دراین زمینه به یکی از مهم ترین برنامه های کشور های خاورمیانه تبدیل گشته است. اما به سبب اهمیت پیدا کردن مسائل محیط زیستی برای کشور های جهان امکان استفاده از نیروگاه های بر پایه سوخت های فسیلی محدود شده و به سبب بازدهی بالا و پرستیژ سیاسی-بین المللی آن، خیلی از کشور ها به دنبال استفاده از انرژی هسته ای رفته اند. در این گزارش تلاش شده ابتدا بررسی مختصری بر سابقه و پتانسیل های شرکتهای غیر روسی فعال در این عرصه، و در انتها باتوجه به موقعیت جمهوری اسلامی ایران یک امکان سنجی کلی برای همکاری با این شرکت ها صورت گیرد.
مساله ساخت نیروگاه های هسته ای از جهات گوناگونی برای کشورهای خاورمیانه اهمیت دارد. از این علل میتوان به ارتقای جایگاه سیاسی، رقابت های منطقه ای، احتیاج به تولید انرژی پاک و... اشاره نمود. اما از آن جا که تأمین مالی این پروژه مشکل و دانش فنی ساخت و اجرای آن هم فقط در اختیار چند کشور محدود است، کشورهای خاورمیانه مجبور به همکاری با کشورهای پیشرو و فعال در این عرصه هستند، تا هم به مقاصد و اهداف خود دست یابند و هم بتوانند زمینه انتقال فناوری را به کشور خود و منطقه را ایجاد کنند. در ادامه به بررسی چندی از این کشورهای پیشرو در صنعت هسته ای خواهیم پرداخت.
فرانسوی ها
شرکتهای فرانسوی به صورت سنتی در آفریقای شمالی و خاورمیانه موقعیت های قدرتمندی دارند. با این وجود، Areva و Électricité de France (EDF) نمی توانند با مشکلات پیش آمده هنگام معرفی نوع جدیدی از EPR (راکتور تحت فشار اروپا) کنار بیایند. Areva درحال ساخت چنین راکوری در سومین واحد برق Olkiluoto در فنلاند است. در ابتدا قرار بود این کار در سال ۲۰۰۹ آغاز شود، اما در انتها به ۲۰۱۶ منتقل شد؛ در صورتیکه هزینه برآورد شده هم تقریباً دو برابر شده است. ساخت بلوک Flamanville-۳ در نرماندی سفلی فرانسه، که توسط EDF در حال انجام می باشد (از همان نوع راکتور تحت فشار در آن استفاده می شود)، هم به خوبی پیش نمی رود؛ در صورتیکه ساخت دو EPR دیگر در چین با هدایت Électricité de France (EDF)در حال انجام است، بنظر می رسد کشورهایی که سفر انرژی هسته ای را آغاز می کنند راکتورهای قابل اعتماد و اثبات شده را به طرح های جدید ترجیح می دهند.
در مارس ۲۰۱۳، شرکت فرانسوی GDF Suez مبادرت به تشکیل کنسرسیومی با همکاری شرکتهای ژاپنی میتسوبیشی و ایتوچو جهت شرکت در ساخت نیروگاه اتمیSinop کرد. برای این پروژه، راکتور ATMEA۱ که به صورت مشترک توسط آروا و میتسوبیشی توسعه داده شد، برگزیده شد. این راکتور در مقایسه با EPR قدرت کمتری داشت و تا به آن موقع در هیچ پروژه ای استفاده نشده بود چونکه پیشنهاداتGDF Suez برای ساخت یک راکتور از این نوع در فرانسه در سال ۲۰۱۱ با حمایت دولت فرانسه روبرو نشد. شرکت فرانسوی GDF Suez که هفت راکتور هسته ایرا در بلژیک کنترل می کند، قرار بود نیروگاه هسته ایSinop را مدیریت کند. سرانجام در ماه مه سال، پروژه فرانسه و ژاپن توسط دولت ترکیه تصویب گردید. این نخستین قرارداد بزرگ در زمینه هسته ای در پاریس از زمان حادثه در نیروگاه هسته ای فوکوشیما بود. بدیهی است که شرکتهای فرانسوی با همکاری با شرکتهای خارجی (و در درجه اول ژاپنی) تلاش در تکرار نمونه قبلی دارند.
آمریکایی ها
شرکت هایGeneral Electric و Westinghouse (شرکت دوم متعلق به شرکت توشیبا ژاپن است) در شرایط مناسبی نیستند. بند ۱۲۳ قانون انرژی اتمی ایالات متحده مصوب سال ۱۹۵۴ ایالات متحده را ملزم می کند که برای انتقال مواد، فن آورییا تجهیزات شکافت هسته ای به سایر کشورها معاهده خاصی ببندد. در عمل، این بدان معناست که شرکتهای آمریکایی یا شرکتهایی که از فناوریها و تجهیزات آمریکایی استفاده می نمایند، نمی توانند در کشورهایی که به اصطلاح توافق نامه ۱۲۳ را امضا نکرده اند فعالیت کنند.
برای اینکه کشوری به فهرست سفید همکاری هسته ای ایالات متحده منتقل شود باید این توافق نامه(۱۲۳) را امضا کند. در خاورمیانه، توافق نامه ۱۲۳ با مصر، ترکیه و امارات و همینطور با پادشاهی مراکش امضا شده است. تمام کشورهای دیگر منطقه، همچون دو بازار امیدوار کننده یعنی اردن و عربستان، هنوز این توافق نامه را امضا نکرده اند.
ژاپنی ها
موقعیت شرکتهای ژاپنی (توشیبا، هیتاچی، صنایع سنگین میتسوبیشی، TEPCO و...) در بین تأمین کنندگان راکتور و سازندگان نیروگاه های هسته ای همچنان مناسب نمی باشد. این امر اولا به سبب کاهش اعتبار شرکتهای دخیل در ساخت و توسعه نیروگاه فوکوشیما است (توشیبا راکتورهایی برای واحد سوم و پنجم نیروگاه هسته ای فوکوشیما -۱، هیتاچیراکتور هایی برای واحد چهارم آن ساخته بود)، و ثانیا به سبب ملاحظات احتیاطی است که در جامعه جهانی توسط کشور های خواستار توسعه انرژی هسته ای درنظر گرفته می شود.
در عین حال، شکست در خانه شرکتهای ژاپنی را برای فعالیت بیشتر در خارج از کشور تهییج کرد. برای مثال در تاریخ ۳ مه ۲۰۱۳، ترکیه و ژاپن توافق نامه ای بین دولتی در مورد ساخت نیروگاه هسته ای در استان سینوپ با بهره گیری از فناوریATMEA۱ فرانسه و ژاپن امضا کردند.
کره ای ها
شرکتهای کره ای از قدرتمند ترین شرکت ها هستند. برای مثال شرکت کره ای KEPCO در سال ۲۰۰۹ با رهبری یک کنسرسیوم با دور زدن هیتاچی و جنرال الکتریک و یک کنسرسیوم فرانسه که شامل غول هایی مانند EDF بود، در مناقصه ساخت چهار واحد نخستین نیروگاه هسته ای در امارات متحده عربی برنده شد. کنسرسیوم کره ای نه تنها قیمت کمتری نسبت به رقبایی مثلEDF، Areva، Total و GDF Suez عرضه دادند، بلکه مدیریت نیروگاه هسته ای و تأمین سوخت با قیمت های ثابت را هم بر عهده گرفتند.
اما به صورت کلی، از آنجائیکه جمهوری کره چرخه سوخت هسته ای کاملی ندارد (استخراج و غنی سازی اورانیومرا دارا نیست) و همینطور شرکتهای کره ای هنوز همکاری نزدیکی با شرکتهای آمریکایی دارند (طرح های راکتورهای APR-۱۴۰۰ مشابه راکتور System ۸۰+ شرکت Westinghouse است) و علاوه بر آن شرکت کره ای در ساخت و بهره برداری از نیروگاه برق با تعداد زیادی از پیمانکاران فرعی خارجی مشارکت می کند، در زمینه غنی سازی اورانیوم هم شرکتهای وستینگهاوس، Areva فرانسوی، Techsnabexport روسی، Uranium One (متعلق به ARMZ روسیه)، شرکت استرالیایی-انگلیسیRio Tinto، Converdyn آمریکایی و Urenco شرکت خواهند کرد.
چینی ها
چین به وضوح بعنوان یک جدیدالورود در بازار خاورمیانه شناخته می شود. این کشور چرخه سوخت هسته ای کاملی دارد و شرکتهای چینی (CGNPG، شرکت ملی هسته ای چین (CNNC) و...) با موفقیت درحال ساخت نیروگاه های هسته ای هستند. شرکت چینی CGNPG سابقه حضور در مناقصه نیروگاه Sinop ترکیه را با راکتور ACPR۱۰۰۰+ را دارد.
چین به صورت فعال برای ایجاد فرصت ساخت نیروگاه هسته ای سینوپ در ترکیه جنگید. CGNPC آماده بود تا با مناسب ترین شرایط برای ترکیه، همچون تأمین مالی کامل پروژه و انتقال فناوری، در این پروژه شرکت نماید. با این وجود، سرعت تصویب پیشنهاد فرانسه و ژاپن (درخواست در ۵ مارس ۲۰۱۳ به ثبت رسید و توافق نامه ای در اوایل مه ۲۰۱۳ امضا شد) نشان میدهد که چین به احتمال زیاد به سبب عدم وجود تجربه لازم بعنوان یک شریک واقعی دیده نمی گردد. از شواهد موجود بنظر می رسد که مذاکره با پکن چاره آنکارا برای فشار به سایر پیشنهاد دهندگان بوده است؛ چون که بمحض ظهور پیشنهاد مناسب (البته با شرایط بدتر از پیشنهادات CGNPG)، مناقصه بسته شد.
نتیجه گیری امکان سنجی همکاری با جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران در چند سال گذشته نتوانسته طبق برنامه های راهبردی خود نیروگاه های خویش را توسعه دهد و از این جهت نیاز جدی به جذب سرمایه گذار برای تأمین نیاز داخلی خود و از دست ندادن بازار های صادراتی خود دارد. باتوجه به مزیت ها و خصوصیت های ذکر شده برای هریک از شرکتهای فعال میتوان چنین برداشت کرد که از لحاظ فنی و شرایط تأمین مالی، تنها شرکتهای کره ای، ژاپنی (بیشتر با مشارکت شرکتی از کشور دیگر و در چارچوب کنسرسیوم) و فرانسوی توانایی ورود جدی به بازار های کشور های همسایه ایران را دارند چونکه شرکتهای چینی به سبب تازه کار بودن و شرکتهای آمریکایی به سبب ساختار سیاسی-قانونی موجود در ایالات متحده شرایط مناسب برای حضور در منطقه را ندارند. اما باتوجه به مشکلات سیاسی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه گذاری این کشورها (فرانسه، کره و ژاپن) در ایران بعید به نظر می آید. بنظر می رسد در میان کشورهای ذکر شده در بالا ایران بتواند با چین به توافقاتی برای ساخت نیروگاه هسته ای برسد. این توافق می تواند برای طرفین مفید باشد چونکه جمهوری اسلامی می تواند در این شرایط تحریمی جذب سرمایه انجام دهد و هیمنه تحریمی را بشکند و علاوه بر آن مقداری از عقب ماندگی خویش را جبران کند. از آن طرف هم جمهوری خلق چین جدیت خویش را در حوزه هسته ای نشان خواهد داد و خویش را بعنوان بازیگری جدی در این عرصه مطرح خواهدنمود.
منبع: لوازم فلزی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب