به گزارش لوازم فلزی تقویت جایگاه بورس انرژی در معاملات فرآورده های نفتی به وضوح در رشد حجم معاملات و افزایش عرضه و تقاضا قابل مشاهده می باشد آن هم در شرایطی كه شفافیت معاملاتی در این بازار رسمی را باید مهمترین خصوصیت بورس انرژی ایران دانست كه می إتواند اما و اگرهای بسیاری را در این بازار مهم به حاشیه براند.
به گزارش لوازم فلزی به نقل از ایسنا، بررسی ها نشان داده است بورس انرژی شفاف ترین بازار معاملاتی برای فرآورده های نفتی در كشورمان است كه می توان هر رخداد نامتعادلی را به وضوح در آمارهای معاملاتی بورس انرژی مورد ارزیابی قرار داد. بورس انرژی ایران را می توان شفاف ترین بازار مالی در كشور به شمار آورد كه تمام رخدادهای معاملاتی آن كاملاً توسط ارگان های ذی صلاح مورد نظارت قرار می گیرد آن هم در شرایطی كه حجم گسترده نظارت ها از شفافیت معاملاتی و صحت عملكرد این بازار رسمی خبر می دهد. بعنوان نمونه ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز، وزارت نفت و شركت های تابعه آن، سازمان بورس، گمرك و همینطور سازمان استاندارد از ارگان هایی هستند كه بر اجزای مختلف معاملات این بازار نظارت دارند.
از سوی دیگر خریداران در بازار داخلی بورس انرژی همیشه از چند فیلتر نظارتی مختلف عبور كرده و بعد از دریافت مجوزهای لازم از پتانسیل خرید در این بازار برخوردار می شوند كه مجوزها هم بر مبنای نیاز آن ها به فرآورده های نفتی و پتروشیمی صادر می گردد. از جانب دیگر فرآیندهای معاملاتی هم به دقت مورد رصد قرار گرفته و همینطور خریدار و فروشنده و شركت های كارگزاری دخیل، همگی مشخص هستند. این در شرایطی است كه وزارت نفت، گمركات و سازمان استاندارد هم بر صحت معاملات و تحویل فیزیكی كالاها نظارت می كنند. تمامی این موارد در شرایطی در حال انجام می باشد كه اطلاعات معاملاتی و حتی بعضی از موجودی انبارها و یا مكان تحویل فرآورده های نفتی و پتروشیمی در سامانه ای با عنوان ثامن (زیر مجموعه ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز) قابل رهگیری است كه به افزایش شفافیت های معاملاتی كمك شایان توجهی كرده است. به جرأت می توان اظهار داشت كه مهمترین بازار مالی در كشور كه بیشترین همكاری را با سامانه ثامن داشته و از دستورالعمل های آن تبعیت می كند بورس انرژی است كه كمترین شائبه ای به این رویكرد معاملاتی وارد نبوده و نیست. شواهد خیلی از شفافیت معاملاتی در بورس انرژی در دست است كه می تواند به منزله كارنامه این بازار مالی در دسترس قرار گیرد.
مهمترین خصوصیت های شفافیت معاملاتی در بورس انرژی در چارچوب سامانه ثامن رهگیری محموله ها، مقصد، مالكیت و خریدار آن است كه این نكته مهم می تواند به ابزار قدرتمندی در مقابله با برخی سوء استفاده ها بدل شود. واقعیتی كه در صورت توجه به آن می توان بخش بزرگی از مشكلات در داد و ستد و تجارت فرآورده های نفتی مختلف را بر طرف كرده و به صورت رسمی و شفاف به مقابله با قاچاق پرداخت. به صورت دقیق تر معاملات بورس انرژی از شفافیت بالایی برخوردار می باشند و هر فردی می تواند وضعیت معاملاتی در این بازار، حجم عرضه و تقاضا و نوسان قیمت ها را مورد بررسی و رصد قرار دهد. این خصوصیت مهم به مفهوم آن است كه نكته ابهامی در مورد معاملات باقی نمی ماند و همه چیز كاملاً در آمار و ارقام معاملاتی در این بازار در دسترس بوده و هست. حال در شرایطی كه یك كالا در بازار داخلی به هر علت با رشد جذابیت خرید و افزایش نرخ رو به روست می توان این گونه عنوان نمود كه این كالا از تعادل خارج شده و نیاز به هدایت و شاید مدیریت دارد. در این قبیل شرایط در گام اول تلاش می گردد تا با افزایش حجم عرضه ها بازار را به تعادل رساند و در كنار آن واقعیت های تقاضا را مورد بررسی قرار می دهیم تا اگر ابهامی در این خصوص وجود داشته باشد، برطرف شود. همین رویكرد اجرایی همیشه در بورس های كالایی مورد توجه قرار داشته و دارد و بورس انرژی هم از این قاعده مستثنی نیست ازاین رو می توان با رصد دقیق وضعیت معاملات به واقعیت های عرضه و تقاضای آن پی برد. بعنوان مثال در دی ماه (تاكنون) بیشترین رشد قیمت ها در بازار فیزیكی بورس انرژی به سوخت كوره سبك پتروشیمی تبریز در رینگ داخلی با نزدیك به ۲۰ درصد بوده و در رتبه بعدی هم حلال ۴۰۲ پالایش نفت تبریز در رینگ بین المل با رشدی ۱۱ درصدی قرار می گیرد. این در شرایطی است كه در بازار برق بورس انرژی و یا معاملات كشف پرمیوم شاهد كاهش قیمت ها به نسبت قیمتهای پیشنهادی هستیم كه نشان داده است كشف نرخ در این بازار بر پایه عرضه و تقاضای واقعی صورت می گیرد. این بستر آزاد معاملاتی با اطلاعاتی شفاف و در دسترس شاید گوهری برای نظارت بیشتر برمبادلات فرآورده های نفتی محسوب شود.
حال سؤال اینجاست كه اگر همین ساز و كار شفاف به هر علت وجود نداشت و هنوز هم معاملات فرآورده های نفتی و پتروشیمی در خلال جلساتی محدود در شركت هایی خاص صورت می گرفت آیا می توانستیم واقعیت های معاملاتی در این گروه كالایی مهم را ارزیابی كنیم؟ و یا در صورتی كه حجم بزرگ تری از فرآورده های نفتی در این بازار رسمی مورد معامله قرار گیرند، آیا شفافیت بیشتری در این حوزه كالایی محقق نخواهد شد و یا حجم قاچاق سوخت و حامل های انرژی كاهش چشمگیری پیدا نمی كند؟
با توجه به این موارد و تجربیات پیشین به جرأت می توان اظهار داشت كه قاچاق پدیده ای است كه در كنار عدم شفافیت آماری و ثبت معاملات رسمی در بازارهای مختلف به خصوص حامل های انرژی پدید می آید ازاین رو باید به ابزار بورس انرژی در مسیر حمایت از شفافیت معاملاتی اعتماد كرد.
به عنوان یك تجربه مهم می توان به ساز و كار معاملات قیر در بورس كالا اشاره نماییم زیرا در زمانی كه قاچاق قیر در سال های گذشته شدت گرفت، معاملات صادراتی این كالا الزاماً از بستر بورس صورت پذیرفت و در نهایت باعث شد تا قاچاق قیر برای همیشه از افكار تصمیم سازان اقتصادی فاصله بگیرد. هم اكنون این وضعیت در بورس انرژی هم فراهم است و در صورتی كه بخش اعظم فرآورده های نفتی كشور در این بازار رسمی و شفاف مورد معامله قرار بگیرند فضایی برای ابهامات صادراتی واحدها باقی نخواهد ماند. به صورت دقیق تر وقتی یك پالایشگاه كوچك و یا یك واحد صنعتی تمام مواد اولیه (خوراك) و سوخت مورد نیاز خویش را از بورس انرژی خریداری نموده و محصولات خویش را هم در این بازار به فروش برساند دیگر فضایی برای قاچاق برخی محموله ها باقی نمی ماند زیرا به سرعت اختلاف تولید مشخص شده و ارگان های نظارتی و حتی سازمان بورس، ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز و وزارت نفت می تواند در این حوزه به ایفای نقش بپردازد.